Wszechstronny rozwój lekarstwem nad zbyt wczesną specjalizację i jej negatywne skutki

Wczesna specjalizacja może stać się dużym problemem w sporcie młodzieżowym i niesie za sobą wiele zagrożeń. Mianem specjalizacji sportowej określa się intensywny trening sportowy w cyklu rocznym, w  jednej dyscyplinie z wykluczeniem pozostałych. Jest to wymagane, aby osiągnąć poziom mistrzowski, jednak nie powinno być stosowane przed okresem dojrzewania. Czy w takim razie uprawianie minimum dwóch dyscyplin sportowych jest konieczne?

W wieku 6-12 lat neuroplastyczność mózgu pozwala dziecku na przyswajanie ogromnej ilości złożonych ruchów. Taki wszechstronny rozwój młodego sportowca, bardzo zaprocentuje w przyszłości zawodowego piłkarza pod warunkiem, że będzie rozwijał swoje umiejętności w innych dyscyplinach. Ogólny rozwój może uchronić zdolnego piłkarza przed wypaleniem i wpłynąć na przedłużenie jego kariery sportowej.

W sidła wczesnej specjalizacji wpadają najczęściej te dzieci, które na tle innych przeważają pod względem cech fizycznych, takich jak wzrost, masa ciała i stopień dojrzałości. Takie dzieci zaliczamy do wczesno dojrzewających. Ich uczestnictwo w sporcie rozpoczyna się o wiele wcześniej niż ich rówieśników. Dzięki swej dominacji fizycznej nad słabszymi, szybko dostają się do lepszych drużyn, wystawiane są w pierwszym składzie, często nawet rywalizują ze starszym rocznikiem. Zbyt wczesna specjalizacja działa jak kula u nogi, która ciągnie w dół i nie pozwala osiągnąć wysokiego poziomu. Niczym rozpędzony pociąg, który omija stacje, aby jak najszybciej osiągnąć cel podróży. W sporcie jest tak samo. Taki zawodnik w pewnym momencie osiągnie limit swoich możliwości i nie rozwinie się na tyle, na ile pozwalałyby mu lepsze warunki fizyczne. Nastawienie na szybką wygraną zaślepia dążenie do rozwoju innych umiejętności ruchowych.

Do podstawowych umiejętności ruchowych zaliczamy:

Aby w pełni rozwinąć swój potencjał ruchowy, potrzeba do tego sporo czasu, spędzonego na aktywnościach z różnorodnych dziedzin sportu i rozwiniecie podstawowych umiejętności ruchowych do perfekcji.

Dzieci dojrzewające później niż ich rówieśnicy spędzają więcej czasu na rozwijaniu podstaw. Dzięki temu młody człowiek, poprzez aktywność ruchową, nastawioną na rozwijanie umiejętności w formie różnorodnych gier i zabaw, będzie rozwijał podstawowe zdolności fizyczne (gibkość, siłę, koordynację, szybkość, zwinność, wytrzymałość) dłużej i o wiele wydajniej. Umiejętności lokomocyjne, kontrolę ciała, koordynację można z powodzeniem rozwijać uprawiając poza piłką – akrobatykę, judo, gimnastykę, lekkoatletykę (w tym biegi krótkie), koszykówkę, siatkówkę, piłkę ręczną, narciarstwo oraz masę innych sportów.

Jeśli dziecko nie rozwinie podstawowych umiejętności ruchowych, to traci możliwość uczestniczenia w sporej ilości aktywności sportowych:

Dzięki uczestnictwu w wielu sportach dziecko może kształtować tę samą cechę, tylko w innym do tego kontekście i warunkach. Na przykład wyskok do główki w piłce niewiele różni się pod względem mechaniki od wyskoku do wsadu w koszykówce, czy wyskoku do bloku w siatkówce. Niedawno zmierzono wysokość wyskoku Cristiano Ronaldo w jednej z akcji w polu karnym. Okazuje się że osiągnięta wysokość była bardzo zbliżona do tej, jaką osiągają najlepsi koszykarze NBA. Innym razem wykonano porównanie najszybszych piłkarzy ze sprinterami i okazało się, że na dystansie do 40 metrów potrafią osiągnąć taką samą prędkość.

Piłka nożna, jak większość sportów drużynowych oraz indywidualnych, w których liczy się sprawność w poruszaniu się po boisku, jest sportem o późnej specjalizacji. Sportami w których wczesna specjalizacja ma naprawdę sens, jest gimnastyka i łyżwiarstwo figurowe. W innym razie wysoka sprawność fizyczna, którą zawodnik osiągnie dzięki wszechstronnemu rozwojowi, będzie czynnikiem determinującym osiągnięcie wysokiego poziomu w przyszłości.

Dowodzą tego badania, że aż 60 procent serbskich zawodników grających w najlepszych ligach światowego futbolu, była późno dojrzewająca, a zawodnicy, którzy rozpoczęli karierę we wczesnym wieku, stanowili jedynie 11 procent elity. Jak widać, późno dojrzewający zawodnicy mają więcej czasu na rozwiniecie podstawowych umiejętności ruchowych, co daje im większą szansę na zaistnienie w najlepszych światowych ligach.

Inne badania przeprowadzone na futbolistach amerykańskich wskazały, że aż 88 procent z 253 zawodników, którzy pomyślnie przeszli Drafty do zawodowych lig NFL, uprawiała w szkole średniej minimum dwie dyscypliny sportowe. To również świadczy o tym, że owe umiejętności ruchowe, rozwijane w różnych innych dziedzinach sportu, później stanowią decydujący czynnik sukcesu.

Zaprzepaszczenie ważnych dla młodego sportowca okresów sensytywnych może skutkować wieloma negatywnymi konsekwencjami. Monotonne treningi, częste mecze, koncentracja na wygranej mogą szybko wpłynąć na spadek zainteresowania grą i zniechęceniem do dalszego uczestnictwa w sporcie. Zagrożeniem zbyt wąskiej specjalizacji jest również zwiększone ryzyko pojawienia się kontuzji przeciążeniowych. Zerwanie więzadeł stawu kolanowego może przekreślić karierę sportową na dobre.

Pośpiech prowadzi do złych decyzji, a złe decyzje odbijają się na zdrowiu dziecka. Wspomóc możemy go, zmieniając nasze nastawienie, z woli osiągnięcia bezwartościowego sukcesu na wszechstronny i długofalowy rozwój, co w pełni ukształtuje jego fundament ruchowy i zaprocentuje w uprawianiu dyscypliny, którą najbardziej kocha. Jest duża szansa, że takie postępowanie będzie miało duży wpływ na dziecko i da mu szansę w przyszłości na stanie się wysokiej klasy sportowcem.

Tekst powstał we współpracy z Jakubem Grzędą i Witoldem Zielazkiem z PeakPer4Mance