„Powinno nam zależeć na wychowaniu człowieka, a dopiero później zawodnika”

Dlaczego warto budować motywację wewnętrzną u zawodników? Jak należy przekazywać feedback? Po co słuchać swoich graczy? To tylko część tematów poruszonych przez Rafała Malinowskiego i Konrada Czapeczkę – cenionych psychologów sportów – w niedawnym webinarium.

„Psychologiczne aspekty efektywności w pracy trenera młodzieży” – tak brzmi tytuł webinaru zrealizowanego we współpracy ze Szkołą Trenerów PZPN, która na ten rok zaplanowała kilkanaście akcji szkoleniowych online.

Zawodnicy w wielu 14-19 lat mają dużą zdolność do uczenia się oraz poznawania nowych rzeczy. To oznacza, że trenerzy mają spory wpływ nie tylko na naukę umiejętności czysto sportowych, ale też kształtowanie charakteru oraz osobowości swoich podopiecznych.

Rafał Malinowski zwrócił uwagę na dość nieoczywisty aspekt nagród zespołowych i indywidualnych. – Zawodnicy są wrażliwi na nagrody i przywiązują do nich dużą wagę. Mądre zarządzanie ewentualnymi nagrodami osobistymi, ale również nagradzanie za określony rzeczy całego zespołu, pomaga budować chociażby wspólność grupową – powiedział.

Następnie uczestników kursu UEFA Elite Youth A oraz trenerów oglądających webinarium online poproszono o wskazanie trzech najważniejszych kompetencji szkoleniowca pracującego z młodzieżą. Odpowiedzi? W pierwszej kolejności wymieniono m.in. komunikację, empatię, motywację, wyrozumiałość oraz bycie wsparciem dla zawodników czy zawodniczek.

– Przede wszystkim powinno nam zależeć na wychowaniu człowieka, a dopiero później zawodnika. Tak naprawdę niewielki odsetek zawodników zagra na poziomie centralnym, więc tym bardziej powinniśmy się skupić na wychowywaniu i przygotowywaniu ich do dorosłego życia – uważa Krzysztof Lipecki, koordynator ds. szkolenia w Bruk-Bet Termalice Nieciecza, który wraz z Marcinem Haponikiem z UKS-u Mini Soccer Academy brał czynny udział w tym wydarzeniu.

Jak dziś budować motywację wewnętrzną? – Jeśli oddajemy zawodnikowi autonomię w określonych sytuacjach, to zarządzanie tą autonomią uruchamia wewnętrzną motywację do działania. Im więcej jest nakazów i decydowania za zawodnika, tym wewnętrzna motywacja jest mniej stymulowana – tłumaczy Rafał Malinowski.

Co do autonomii, nie chodzi o popadanie w skrajność i mówienie zawodnikom, że tu mają piłkę, więc niech sami przeprowadzą trening. Aczkolwiek można umiejętnie oddać im decyzyjność w niektórych sytuacjach, „włączyć” ich we własny proces szkoleniowy i np. poprosić swoich podopiecznych o pomysł na stały fragment gry albo oddać im część odprawy przedmeczowej. Autonomią da się zarządzać – trenerzy mogą w pełni samodzielnie podjąć daną decyzję, lecz równocześnie zapytać później, co zawodnicy uważają o danym rozwiązaniu.

Konrad Czapeczka poruszył także temat, o którym rozmawiano ostatnio w podcaście Warty Poznań, czyli pierwsze pytanie rodziców do dziecka w drodze do domu. Jak mecz? Jak się bawiłeś? Jak się czujesz? Jest wiele różnych pytań, które można zadać po meczu i nie musi to być w pierwszej kolejności pytanie o końcowy wynik, chociaż ono również może znaleźć się w rozmowie.

– Trener z Ekstraklasy zarządzi dzień wolnego po przegranej, a potem zrobi regenerację i analizę – indywidualną bądź drużynową – zostawi na drugi czy trzeci dzień po przegranym meczu, natomiast… dziecko będzie oceniane „na gorąco” – od razu w drodze domu. Zawsze będzie komunikat: dobrze grałeś, ale czemu w tamtej sytuacji nie podałeś? Dzieci wiedzą, kiedy zagrały dobrze lub źle, ale najgorsze jest to, że one w którymś momencie w tym samochodzie już nie myślą o meczu, tylko o tym, że zawiodły oczekiwania rodziców – tłumaczył w podcaście pt. „WARTOPOSŁUCHAĆ” Marcin Ścisłowski, psycholog sportu w Akademii Warty Poznań.

W trakcie odbywającego się w Białej Podlaskiej webinarium mówiono też o feedbacku. – Częstszy feedback jest bliższy rzeczywistości, czyli żeby nie czekać kilku dni, a czasem tygodni, żeby coś powiedzieć zawodnikowi, tylko tak szybko jak jest to możliwe, dać mu informację zwrotną do jego konkretnego zachowania. Tak szybko jak się da, ale nie za szybko i to „za szybko” tyczy się gotowości odbiorcy na otrzymanie informacji. Głównie chodzi o stan emocjonalny zawodnika. Drugi warunek, czyli gotowość trenera, czy również jako szkoleniowiec jestem w takim stanie emocjonalnym, który jest optymalny do dawania informacji zwrotnej – zwraca uwagę Czapeczka.

Jakie mamy dobre praktyki feedbacku?

• częstszy feedback jest bliższy rzeczywistości
• wzmacnianie pozytywnego zachowania zwiększa zaangażowanie
• precyzyjny feedback przyspiesza zmianę zachowania
• feedback do zachowania, nie do cech charakteru zmniejsza opór
• brak feedbacku wydłuża proces nauki
• wiele informacji zwrotnych poprawia jakość podejmowanych decyzji

To webinarium było skierowane głównie do trenerów pracujących z młodzieżą, natomiast w jego drugiej części Rafał Malinowski przytoczył badanie przeprowadzone w 2006 roku w lidze angielskiej. Badanie polegało na obserwowaniu treningów trenerów pracujących w Premier League i odnotowywaniu ich zachowań względem dorosłych piłkarzy występujących w obecnie najlepszej lidze świata. Pod uwagę wzięto trzy aspekty – szeroko rozumiane podpowiedzi, pochwały i krytykę.

Jaki był stosunek pochwał do krytyki? 23 do 1. Najwięcej było podpowiedzi, ale i tak trenerzy zdecydowanie częściej chwalili swoich zawodników – często naprawdę uznanych piłkarzy – niż decydowali się na ich krytykę.

Po co słuchać zawodników? Dlaczego trenerzy mieliby się liczyć ze zdaniem swoich podopiecznych, skoro zapewne mają wyraźnie większe pojęcie o futbolu?

– Jeśli postawimy zawodnika w centrum i zdamy sobie sprawę z naszej roli w procesie szkoleniowym, to trudno byłoby interpretować zachowania boiskowe bez poznania perspektywy drugiej strony – mówił Lipiecki.

– Słuchając piłkarzy, możemy się bardzo dużo nauczyć i np. zweryfikować metody, które naszym zdaniem wydają się odpowiednie, a być może one wcale nie działają. Niesłuchanie zawodników strasznie by nas zubożyło – nie wyobrażam sobie tego procesu bez rozmowy z nimi – dodał.

Tych, którzy byliby zainteresowani wysłuchaniem całego webinarium, odsyłamy poniżej:

BARTOSZ LODKO

Fot. Szkoła Trenerów PZPN im. Kazimierza Górskiego – Facebook